Nauki ekonomiczne

Produkcja wyrobów

Produkcja wyrobów jest to działalność, która polega na wydobywaniu surowców mineralnych lub przetwarzaniu surowców i materiałów na produkty zaspokajające potrzeby.
Istnieją więc dwie drogi otrzymywania wyrobów w przemyśle: wydobywanie (górnictwo) i przetwarzanie (przetwórstwo).
Zarówno produkcja wydobywcza, jak i produkcja przetwórcza mogą być wielostronnie klasyfikowane. W zależności od stopnia gotowości rozróżnia się: produkcję w toku, półfabrykaty, wyroby gotowe. Produkcja w toku i półfabrykaty stanowią łącznie produkcję nie zakończoną przedsiębiorstwa.

Nauki ekonomiczne

Przedsiębiorstwa państwowe

Na obecnym etapie organizacyjnym gospodarki w Polsce przedsiębiorstwa państwowe są największymi podmiotami gospodarki narodowej. Przedsiębiorstwo państwowe jest samodzielnym, samorządnym i samofinansującym się podmiotem mającym osobowość prawną.
Przedsiębiorstwo państwowe charakteryzują następujące cechy: określony cel działalności, odrębność ekonomiczną (posiada własne mienie), odrębność prawną (osobowość prawną), odrębność organizacyjną (stanowi samodzielną jednostkę organizacyjną), odrębność terytorialną (obszar, na którym jest zlokalizowane). Firmę państwową tworzą organy założycielskie, którymi są: naczelne i centralne organy administracji państwowej, banki państwowe, wojewodowie. Organ założycielski decyduje też o łączeniu, podziale i likwidacji przedsiębiorstwa państwowego oraz dokonuje kontroli i oceny jego działalności. Akt organu założycielskiego o tworzeniu przedsiębiorstwa określa jego nazwę, rodzaj, siedzibę i przedmiot działalności. Organ założycielski wyposaża przedsiębiorstwo państwowe w środki niezbędne do prowadzenia działalności określone w akcie prawnym o jego utworzeniu. Wydzielony w ten sposób majątek przedsiębiorstwa oraz nabyty w trakcie działalności stanowi część mienia państwowego. Przedsiębiorstwo państwowe gospodarując wydzielonym mu i nabytym mieniem zapewnia jego ochronę.

Nauki ekonomiczne

Sektory

W zależności od formy własności rozróżnia się przedsiębiorstwa Skarbu Państwa, samorządów terytorialnych, prywatne osób fizycznych, prywatne osób prawnych i zagraniczne. Poza tymi formami własności w gospodarce narodowej występują przedsiębiorstwa o mieszanej formie własności (np. państwowoprywatna, prywatna z udziałem zagranicznym). Grupując przedsiębiorstwa według form własności można utworzyć z nich dwa sektory: sektor publiczny, do którego zalicza się przedsiębiorstwa Skarbu Państwa i samorządów terytorialnych, sektor prywatny, do którego zalicza się przedsiębiorstwa osób fizycznych i prawnych oraz zagraniczne. Przedsiębiorstwa o mieszanej formie własności zalicza się do sektora według przeważającego udziału w kapitale (mieniu).
W stosunku do dawnego podziału spółdzielnie i organizacje społeczne przeszły z sektora uspołecznionego do sektora prywatnego.

Nauki ekonomiczne

Nazwa przedsiębiorstwa

Obecnie każde przedsiębiorstwo musi posiadać swoją nazwę zwaną firmą, pod którą prowadzi działalność gospodarczą. Obecnie nazwy są bardzo zróżnicowane. Często swoje firmy nazywamy od imienia np. dziecka lub nadajemy firmie nazwę poprzez swoje imie np. „u Ewy”. Nazwa może być dowolna, ale powinna informować o rodzaju działalności, formie organizacyjnej i własności. Może też zawierać inne elementy, np. znak firmowy. Każda nowa firma powinna odróżniać się od firm już istniejących w danej miejscowości. Znane firmy otoczone są ochroną prawną, a samowolne korzystanie z cudzej firmy stanowi nadużycie. W praktyce gospodarczej „firma” oznacza to samo co „przedsiębiorstwo” lub „zakład”, czyli identyfikowana jest ona z formą prowadzonej działalności. Przedsiębiorstwa (przedsiębiorcy) charakteryzują się: samodzielnością prowadzenia działalności gospodarczej, tzn. że same ustalają zakres swego działania i mają własny status prawny, równością praw wszystkich podmiotów, tzn. na jednolitych zasadach podlegają obciążeniom publicznoprawnym (podatki, opłaty) oraz korzystają z kredytów bankowych i zaopatrzenia w środki produkcji. Jest więc pełna wolna konkurencja, zarobkowym i rentownym celem swojej działalności, tzn. z własnych przychodów pokrywają koszty działalności oraz osiągają dochód (zysk), posiadaniem bazy materialnej do prowadzenia działalności gospodarczej, zarządzaniem przez uprawnione osoby lub organy, które są ustalane lub wybierane.

Nauki ekonomiczne

Klasyfikacje przedsiębiorstw

Klasyfikację przedsiębiorstw (również przedsiębiorców) przeprowadza się według trzech głównych kryteriów, którymi są: forma własności, forma prawno-organizacyjna, rodzaj prowadzonej działalności. W Polsce istnieje pięć podstawowych form własności:
własność państwowa, własność komunalna, własność prywatna osób fizycznych, własność prywatna osób prawnych, własność zagraniczna. Do własności państwowej zalicza się własność Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych, np. państwowych przedsiębiorstw. Własność komunalna jest mieniem samorządów terytorialnych. Własność rzemieślników i innych osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą oraz prywatnych jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej (np. spółki jawne) zalicza się do własności prywatnej osób fizycznych. Własność spółdzielni, spółek posiadających osobowość prawną i organizacji społecznych jest zaliczana do własności prywatnej osób prawnych. Własność zagraniczna należy do osób fizycznych i prawnych mających siedzibę za granicą kraju.

Nauki ekonomiczne

Przedsiębiorca

Przedsiębiorcy są to podmioty gospodarki narodowej, które prowadzą własne przedsiębiorstwo polegającą na wytwarzaniu wyrobów lub świadczeniu
usług w celach zarobkowych i na własny rachunek. Jest to najwęższe pojęcie
w stosunku do poprzednich, a z podmiotów gospodarki narodowej wyłączono te
osoby prawne i te samodzielne jednostki organizacyjne nie mające osobowości
prawnej, które należą do tzw. sfery budżetowej oraz stowarzyszenia. Przedsiębiorcy działają we wszystkich sferach życia gospodarczego, a mianowicie w rolnictwie i leśnictwie, w górnictwie, w przetwórstwie przemysłowym, budownictwie, w handlu i transporcie oraz w różnego rodzaju usługach. Forma prowadzenia działalności gospodarczej jest zróżnicowana w zależności od rozmiaru i przedmiotu. W większym rozmiarze prowadzi się działalność gospodarczą w formie przedsiębiorstwa.

Nauki ekonomiczne

Podmioty gospodarujące

Podmioty gospodarujące są to wszystkie jednostki organizacyjne, a także wszystkie gospodarstwa domowe utworzone i zamieszkujące w Polsce. Jest to najszersze poecie podmiotu gospodarującego w naszym kraju. Każdy z tych podmiotów ma przychody, które wygospodaruje lub otrzymuje i którymi gospodaruje, wydatkując je na swoje utrzymanie i działalność oraz osiąga określony wynik swego gospodarowania. Wynik ten może być dodatni, ujawniający się w postaci nadwyżki (zysku), oszczędności, rezerw, niewykorzystanych środków lub ujemny, w postaci niedoboru (deficytu, straty), długu, niedostatku, korzystania z cudzej pomocy.

Nauki ekonomiczne

Przedmioty pracy

Produktami pracy są efekty działalności firmy, które zazwyczaj są przeznaczone do sprzedaży lub do dalszej odsprzedaży czy wykorzystania dalej w firmie. Produkty pracy są składniki majątku obrotowego. Przedmiotami pracy są surowce, materiały oraz ziemia, na które skierowana jest praca człowieka. Oddziaływując na przedmioty pracy otrzymuje się produkty zaspokajające potrzeby. Środki pracy i przedmioty pracy stanowią razem środki produkcji. Środki produkcji oraz posługujący się nimi ludzie, dzięki posiadanym umiejętnościom wytwórczym, tworzą siły wytwórcze.

Nauki ekonomiczne

Produkcja

Produkcja definiowana jest jako działalność gospodarcza, w wyniku której wytwarza się produkty zaspokajające potrzeby ludzkie. Produkcja odbywa się w zasadzie w określonym środowisku przyrodniczym, np. do produkcji roślinnej potrzebne są gleby uprawne, przemysł wydobywczy potrzebuje terenów z zasobami naturalnymi. Niekiedy działalność produkcyjna powoduje dewastację środowiska naturalnego, a nawet jego zniszczenie. Wynika to głównie z lekceważenia praw przyrody i zaniedbań w gospodarowaniu. Ich następstwem są zniszczone tereny, zanieczyszczone wody oraz powietrze. W działalności produkcyjnej istnieje więc obowiązek ochrony środowiska naturalnego. Do produkcji potrzebne są 3 podstawowe czynniki: praca ludzka, środki pracy, przedmioty pracy.

Nauki ekonomiczne

Praca

Określenie pracy w różnych słownikach i encyklopediach jest różnie określane. Jednak zawsze definicja jest podoba i brzmi m.in. tak, że jest to celowa i świadoma działalność człowieka, w efekcie której powstają produkty i usługi. Praca jest koniecznym i nieodzownym warunkiem istnienia społeczeństwa. Poprzez pracę ludzie biorą bezpośredni lub pośredni udział w produkcji. W związku z tym rozróżnia się pracę produkcyjną (np. praca rolnika, rzemieślnika, inżyniera zatrudnionego w przemyśle) i pracę nieprodukcyjną (np. praca lekarza, sędziego, nauczyciela), która jest również konieczna i społecznie użyteczna. Do wykonywania pracy potrzebne są określone kwalifikacje. Człowiek i jego kwalifikacje stanowią siłę roboczą. Środki pracy to: narzędzia, maszyny, urządzenia, budynki fabryczne, środki transportu, za pomocą których człowiek oddziaływuje na przedmioty pracy. Środki pracy umożliwiają i ułatwiają człowiekowi pracę. Są one wyprodukowane przez człowieka. W miarę rozwoju człowiek posługuje się coraz bardziej skomplikowanymi środkami pracy. Wymaga to od niego zdobywania nowych i uzupełniania posiadanych już kwalifikacji poprzez uczenie się.