Nauki ekonomiczne

Funkcje struktury organizacyjnej

Struktura organizacyjna spełniająca funkcję regulującą: klasyfikuje cele (dzieli, łączy), jakie ma osiągnąć jednostka organizacyjna, porządkuje elementy aparatu wytwórczego, tworząc stanowiska i komórki organizacyjne, kształtuje zależności funkcjonalne i hierarchiczne, tworzy człony kierownicze, wyodrębniając stanowiska kierownicze i organy zarządzające.
Struktura organizacyjna w firmie określa więc: organy zarządzające i stanowiska kierujące przedsiębiorstwem oraz komórki organizacyjne i samodzielne stanowiska pracy, zakresy działania stanowisk i komórek, więzi organizacyjne pomiędzy stanowiskami i komórkami. W strukturze organizacyjnej przedsiębiorstw wyróżnia się: organy zarządzające, stanowiska kierownicze, do których należą: dyrektor, jego zastępcy (do spraw produkcyjnych, technicznych, handlowych, ekonomicznych) oraz kierownicy niższych szczebli (kierownicy zakładów, wydziałów, działów, mistrzowie, brygadziści), komórki, do których przykładowo należą zakłady, wydziały, działy, hurtownie, magazyny, sklepy i stanowiska organizacyjne.

Nauki ekonomiczne

Schemat organizacyjny

Schemat organizacyjny jest to graficzny obraz struktury organizacyjnej, wskazujący realizatorów poszczególnych funkcji i ich miejsce w strukturze. Przedstawia on układ stanowisk kierowniczych, komórek organizacyjnych i stanowisk organizacyjnych w ich zależnościach hierarchicznych i funkcjonalnych oraz powiązania między nimi.
Typowymi rozwiązaniami graficznymi struktury organizacyjnej są: elipsa dla organów zarządzających, koła dla innych ciał kolegialnych, trójkąt dla stanowiska kierownika naczelnego (dyrektora, menedżera), trapez dla zastępców kierownika naczelnego, prostokąt dla komórek organizacyjnych, kierowników niższych szczebli i samodzielnych stanowisk pracy, kwadrat dla zbiorowych stanowisk pracy w wykonawstwie, punkt dla pojedynczych stanowisk pracy w wykonawstwie. Za pomocą linii zaznacza się więzi hierarchiczne (linia ciągła) i więzi funkcjonalne (linia przerywana).

Nauki ekonomiczne

Organy w spółkach

Organy kolegialne są typowe dla spółek i spółdzielni oraz stowarzyszeń i fundacji. Organy kolegialne mają uprawnienia uchwałodawcze (np. walne zgromadzenie członków), kontrolne (np. rady nadzorcze, komisje rewizyjne) lub zarządzająco-kierownicze (np. zarządy spółek, spółdzielni).
Organy jednoosobowe są typowe dla osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą oraz przedsiębiorstw państwowych i komunalnych. Indywidualny przedsiębiorca wykonuje funkcje organu zarządzającego, podejmując najważniejsze decyzje. W określonych przypadkach może powołać do pomocy radę złożoną z doradców-specjalistów. W przedsiębiorstwach państwowych i komunalnych organem zarządzającym jest dyrektor przedsiębiorstwa, który nim zarządza i reprezentuje je na zewnątrz. W zarządzaniu tymi przedsiębiorstwami uczestniczą również organy samorządu załogi przedsiębiorstwa.

Nauki ekonomiczne

Struktura funkcjonalna

Struktura funkcjonalna jest cześć struktury organizacyjnej, gdzie występują działy funkcjonalne. Są one kierowane przez określonych specjalistów. W tej strukturze określony już z góry pracownik ma przeważnie więcej niż jednego podwładnego. Jeśli pracownik zatem nie wie jak wykonać określone mu zadanie może się skierować do jednego z kierowników w celu konsultacji. Jako wady tego rodzaju struktury wymienia się m.in. trudności w organizacji podziału działań na szczeblach kierowniczych. Dzieje się tak, gdyż specjalistą często określić kompetencje kierownika. Taka struktura wymaga bardzo dużego zaufania między dyrektorami jednostki.

Nauki ekonomiczne

Struktura sztabowo-liniowa

Struktura sztabowo-liniowa jest to jedną z całej gałęzi struktury organizacyjnej. W tej strukturze występują komórki sztabowe, gdzie zasiadają eksperci, które są podporządkowane z góry kierownikom liniowym. W tej strukturze nadal zostaje zachowana zasada jednolitości kierowania przy wykorzystaniu wiedzy innych specjalistów. Dodatkowo w tej strukturze występują łączące więzi funkcjonalne o różnym kierunku i przebiegu. Struktura sztabowo-liniowa jest najczęściej spotykana w organizacji przedsiębiorstwa.

Nauki ekonomiczne

Struktura liniowa

Struktura organizacyjna w przedsiębiorstwie, poza stanowiskami i komórkami organizacyjnymi stoi ogół zależności funkcjonalnych i hierarchicznych pomiędzy nimi. Służy potrzebom zarządzania, porządkuje bowiem elementy aparatu wytwórczego, umożliwia sprawne zarządzanie złożoną całością organizacyjną. Ze względu na sposób wzajemnego powiązania stanowisk pracy rozróżnia się rozróżnia się trzy zasadnicze rodzaje struktur organizacyjnych, a mianowicie: strukturę liniową, strukturę funkcjonalną, strukturę sztabowo-liniową. W strukturze liniowej na czele każdej komórki organizacyjnej stoi jeden przełożony, jest to przeważnie dyrektor czy kierownik, który kieruje całą jej działalnością. Kierownik niższego szczebla organizacyjnego podlega kierownikowi szczebla wyższego. Powstaje w ten sposób linia kierowników, która w dużych jednostkach organizacyjnych może obejmować kilka szczebli. Linia ta jest zarówno drogą podejmowania decyzji, jak i przekazywania informacji. Nosi ona nazwę drogi służbowej. Droga ta |jest także właściwa do kontroli realizacji zadań. Struktura liniowa prowadzi więc do jasnego, logicznego i uporządkowanego układu dróg komunikacyjnych. Struktura liniowa jest historycznie najstarszą formą struktury organizacyjnej.
Zaletą struktury liniowej jest pełne przestrzeganie zasady jednoosobowego kierownictwa oraz wyraźne, ścisłe rozgraniczenie zadań i odpowiedzialności

Nauki ekonomiczne

Produkcja masowa

Produkcja masowa w przedsiębiorstwie polega na produkowaniu stale tych samych wyrobów, np. zabawek, słodyczy, nożyczek.
Ta produkcja przede wszystkim charakteryzuje się bardzo wąskim asortymentem, ale znaczną ilością produkowanych wyrobów. Produkcja ta wykonywana jest w zasadzie przez duże przedsiębiorstwa przemysłowe. Produkcja masowa wymaga usystematyzowali na przebiegu produkcji. Komórki produkcyjne przedsiębiorstw mają ściśle wyodrębniony, a zarazem ograniczony zakres działania i wyposażone są w specjalne maszyny. Pracownicy specjalizują się w wykonywaniu określonych i na ogół prostych czynności. Ze względu na masowość produkcja ta charakteryzuje się stosunkowo niskimi kosztami.

Nauki ekonomiczne

Procesy produkcji

Proces produkcji to proces, który obejmuje całokształt wzajemnie ze sobą powiązanych działań ludzi i środków pracy, których rezultatem są określone wyroby.
W przedsiębiorstwach przemysłowych mogą być realizowane dwa podstawowe rodzaje procesów produkcji: procesy wydobywcze, procesy przetwórcze.
Proces produkcyjny wydobywczy polega na uzyskiwaniu surowców mineralnych, stanowiących dla przedsiębiorstwa wydobywczego wyrób gotowy. Proces produkcyjny przetwórczy polega na przetwarzaniu surowców i materiałów na wyroby gotowe. Procesy przetwórcze występują, np. w zakładach metalowych, hutach, cukrowniach.
Proces produkcyjny może być prosty lub złożony.
Proces produkcyjny prosty charakteryzuje się tym, że przedmiot pracy (jeden detal) przekształca się w wyrób gotowy w kolejno następujących po sobie działaniach (operacjach), np. procesy produkcyjne szklanek, tarcicy, cegły.
Proces produkcyjny złożony charakteryzuje się natomiast wielu równoległymi działaniami (produkcja kilku detali). W jego ostatniej fazie w wyniku złożenia (montażu) powstaje gotowy wyrób.

Nauki ekonomiczne

Produkcja jednostkowa i seryjna

Produkcja jednostkowa polega na wykonywaniu wyrobów w pojedynczych sztukach, zwykle na zamówienie, np. produkcja statków, kompleksowych urządzeń fabryk, mostów oraz produkcja miarowa (ubrania, buty).
Jest ona możliwa do wykonywania zarówno w przedsiębiorstwach dużych (np. stocznie), jak i małych (zakłady krawieckie). Produkcja ta obejmuje zazwyczaj dość szeroki asortyment, w zależności od zamówień. W związku z tym komórki produkcyjne w przedsiębiorstwach wytwarzających produkcję jednostkową organizowane są według specjalizacji technologicznej. Stosuje się maszyny uniwersalne o mniejszej wydajności, a ich wykorzystanie nie jest duże. Pracownicy w takim przedsiębiorstwie powinni posiadać wysokie kwalifikacje. Produkcja jednostkowa charakteryzuje się stosunkowo dużymi kosztami.
Produkcja seryjna polega na wykonywaniu wyrobów w określonych partiach (po kilka lub kilkanaście sztuk). W zależności od wielkości serii rozróżnia się produkcję małoseryjną, np. ubrania oraz produkcję wielkoseryjną, np. samochody, telewizory.

Nauki ekonomiczne

Produkcja w toku

Produkcja w toku to produkty, które znajdują się w danym momencie w stanie obróbki w jednej z faz procesu produkcyjnego, np. płynne żeliwo, deski w czasie obróbki, ciasto w czasie zarabiania.
Półfabrykaty to produkty, które przeszły określoną fazę procesu produkcyjnego i przeznaczone są do dalszego przerobu, np. odlewy, obrobione elementy do produkcji mebli, cholewki. Półfabrykaty tylko wyjątkowo przeznacza się do sprzedaży, np. jako części zamienne.
Wyroby gotowe są to wyroby o zakończonym procesie produkcyjnym w danym przedsiębiorstwie, przeznaczone do sprzedaży. Wśród wyrobów gotowych rozróżnia się produkcję finalną i kooperacyjną. Produkcję finalną stanowią wyroby przeznaczone do bezpośredniego użytkowania, nie podlegają dalszym procesom produkcji, np. samochody, obrabiarki, meble. Produkcję kooperacyjną stanowią wyroby przeznaczone do zużycia jako materiały w innych przedsiębiorstwach, np. części do maszyn, opony, guziki. W zależności od znaczenia i roli produktów w danym przedsiębiorstwie rozróżnia się: produkcję podstawową, produkcję pomocniczą, produkcję uboczną.