Wielu ludzi twierdzi, że tak naprawdę to, jakie cechy maja nasi rodzice i dalsi przodkowie nie ma większego znaczenia w kształtowaniu się naszej osobowości. Tak naprawdę badacze do tej pory nie wiedzą, jaki procentowo jest udział procesu socjalizacji w kształtowaniu osobowości, a jaki jest udział zwykłej, czystej biologii, która decyduje o tym,jakie kombinacje cech będziemy mieli u siebie. Psychologowie humanistyczni twierdzą, że to, jaki jest człowiek, zależy najbardziej od niego samego. Potrafi on dokonać transgresji, czyli wyjścia jakby ze swojej natury – potrafi przekroczyć własne ograniczenia. W takim ujęcie dziedziczenie ma marginalną rolę w naszej osobowości.

Psychologia humanistyczna powstała na skutek reakcji na działanie behawioryzmu oraz koncepcji psychodynamicznej w psychologii. Oba te wspomniane nurty nie ujmowały człowieka w całej jego naturze. Nie było mowy w tych kierunkach o traktowaniu człowieka jako twórczej istoty, jako kogoś, kto posiada swoją tożsamość, autonomię, własne Ja, nie pojmowano także takich pojęć jak miłość, twórczość itp. Ogólnie rzecz biorąc, wraz z psychologią humanistyczną przyszło otrzeźwienie, nastało spojrzenie na człowieka jako na istotę transcendentalną. Równie istotnym pojęciem w tej koncepcji jet pojecie zdrowia psychicznego, na co wcześniej również nie zwracano uwagi w naukach traktujących o człowieku. Psychologia humanistyczna źle odnosi się do psychoanalizy, a zwłaszcza do behawioryzmu. Zarzuca się tym dwóm poprzednim kierunkom, że uprzedmiotawiają one człowieka.

Badacze psychologii humanistycznej twierdzą, że można ogólnie wyodrębnić około sześc głównych postulatów psychologi i humanistycznej. Brzmią one mniej więcej następująco (poszczególni naukowcy różnią się w szczegółach miedzy sobą): komunikacja, czyli niezbędne jest nawiązywanie więzi miedzy terapeutą a badanym oraz nawiązywanie więzi z odbiorcami tego, co w ogóle do kogokolwiek mówimy. Poza tym ważny jest dialog, a nie na przykład manipulacja. Ponadto sytuacja badawcza powinna stać się upodmiotowiona, a nie uprzedmiotowiona. Najbardziej efektywnym kanałem w komunikacji jest oczywiście zasada empatii. Terapeuta i badacz powinni uwzględni punkt widzenia badanego, a nie tylko swój podczas badań.

Psychologia humanistyczna szczególnie zdaje się podkreślać wewnątrz sterowność człowieka. Oznacza to, że odchodzi się w tym nurcie od myślenia o człowieku jako o kimś, kim można bezgranicznie manipulować. Tak naprawdę sytuacja badawcza nie pozwala nam wnioskować o niezaprzeczalnych wnioskach, bo przez to, że człowiek jest wewnątrz sterowny zawsze zachowuje się w sposób dość nieprzewidywalny, oczywiście w pewnych granicach. Typowym przekonaniem behawioryzmu jest właśnie przekonanie o tym, że człowiek jest zewnątrz sterowny. Dowolnym elementem sytuacji zewnętrznej można wywołać określone reakcje człowieka – właśnie w to wierzono jeszcze na początku ubiegłego wieku. Stosowano wiec dość niewybredne eksperymenty na ludziach. Czasami jednak istnieją takie blokady zewnętrzne, które uniemożliwiają człowiekowi działanie w wedle zasady wewnątrz sterowności. Czasami jest on zmuszony przez sytuację zewnętrzną do zachowania zewnątrz sterowności, ulegania warunkowaniu instrumentalnemu. Tak jest, jeśli manipuluje się jego instynktami, od których człowiek, jako istota biologiczna, nie jest przecież wolny. Tak więc wewnątrz sterowność to potencjał. Podstawowym celem człowieka, do którego on dąży w swoim istnieniu, jest samo aktualizacja oraz rozwój. Nieustanne rozwijanie się to ogólny sens naszego życia według psychologii humanistycznej.

Psychologia humanistyczna, w potocznym tego słowa znaczeniu, taktuje jako jedyna człowieka jako człowieka, a nie jako przedmiot. Uznaje ona całą jego rozciągłość duchową oraz to, że istnieją afery, poza które człowiek wychodzi i których nigdy zbadać nie będziemy mogli. Przede wszystkim nurt ten interpretuje człowieka jako autonomiczną jednostkę, czyli kogoś, kto sam o sobie decyduje i nikt nie może zniewolić człowieka bez jego własnej woli. Człowiek w ujęciu tego kierunku jest elementem świata przyrody, który jest w stanie funkcjonować twórczy w tym świecie, panować nad nim i go aktywnie kształtować. Świat zewnętrzny wpływa na człowieka, ale także człowiek wpływa na świat zewnętrzny Zachodzi aktywna interakcje, w której każdą ze stron coś z siebie daje. Człowiek jest badaczem, zdaje się panować nad światem dzięki swojej zdolności obserwacji, znikliwej oceny, na podstawie przewidywań przez siebie tworzonych itp. Głównymi narzędziami do badan psychologicznych w nurcie psychologii humanistycznej jest introspekcja. Jest to coś odmiennego od narzędzi psychoanalizy (badanie nieświadomości) oraz od eksperymentów behawiorystycznych.

Psychologia humanistyczna to dość młody nurt psychologii jako nauki. Powstał on wszak dopiero w okolicach lat sześćdziesiątych wieku dwudziestego. Prekursorami psychologii humanistycznej w Polsce byli naukowcy zrzeszeni wokół Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, który w czasach, kiedy w Polsce broniono wolności słowa, podczas wojen a także podczas długich późniejszych lat komunizmu był uniwersytetem, na którym psychologia mimo wszystko mogła się rozwijać swobodnie. Dlatego właśnie dzisiaj psychologia jest na tym uniwersytecie dość dobrze rozwinięta. Psychologia humanistyczna to jedna z trzech głównych sił w psychologii w czasach obecnych. Obok niej wyróżniamy jeszcze psychoanalizę oraz behawioryzm. Jednymi z głównych prekursorów tej dziedziny jest Maslow, a także Rogers. To właśnie ten pierwszy powołał do życia czasopismo Journal of Humanistic Psychology. Nieco późnej powstało Amerykańskie Towarzystwo Psychologii Humanistycznej, które funkcjonuje do dzisiaj i jest to prężnie działająca szkoła psychologii na świecie.

Narcyzm to niebezpieczne zjawisko zwrócenia całej naszej posiadanej energii libido we własną stronę. Jest to zaburzenie zwane nerwicą. Nasza osobowość wtedy jest chora. Wyróżniamy narcyzm pierwotny – każdy z nas pierwotnie jest narcyzem, jednak wyrasta z tego w pierwszych miesiącach życia, oraz narcyzm wtórny. Narcyzm wtórny następuje wtedy, kiedy w dorosłym już życiu stopniowo, konsekwentnie rezygnujemy z inwestowania energii z obiektów zewnętrznych, na przykład ludzi, na rzecz inwestowania energii w samego siebie – w swoje ego. Narcyzm to ktoś, kto kocha siebie nadmiernie, jest przekonany przesadnie o własnej wartości, znaczeniu w świecie. Jest to nierealistyczne widzenie świata.

Psycholog to osoba, która jest zdolna do wydawania opinii psychologicznych. Psycholog musi mieć odpowiednie dokumenty poświadczające, że jest ona wykształcona w tym kierunku. W niedawnych czasach okazało się, że właściwie gabinet terapeutyczny może założyć każdy człowiek w ulicy, który tylko chce poprowadzić jakiś biznes. To uchybienie w ustawodawstwie zdaje się mieć niedługo koniec. Obecnie terapeutą może być człowiek, który skończył pięcioletnie studia magisterskie z psychologii i który później przeszedł własną psychoterapie i nauczył się techniki terapii. Udzielanie pomocy psychologicznej to także udzielanie ekspertyz, na przykład dla sądu i innych instytucji. Studia na tym kierunku stanowią wyjątek od Deklaracji Bolońskiej w Polsce. Podobnym wyjątkiem w Polsce jest prawo, medycyna i pokrewne medycynie kierunki. Prawo do wykonywania zawody psychologa uzyskuje się jedynie po ukończeniu stażu podyplomowego w placówce, w której pracuje psycholog. Po odbyciu stażu psycholog może także nabyć specjalizację w określonej dziedzinie psychologii. Żeby zostać psychoterapeutą, psycholog po studiach musi przejść czteroletnią praktykę i szkolenie.

Na myślenie składają się rozmaite procesy poznawcze, takie jak kojarzenie, znajdowanie asocjacji, wyobrażenia, postrzeganie, kodowanie i wiele, wiele innych. Istnieją teorie, wedle których wszelkie akty myślenia mogą się zamknąć w ogólnych dwóch kategoriach – analiza i synteza. Jednak powstały także alternatywne teorie, takie jak teorie Berlyne’a, wedle której istnieje nieskończenie wiele operacji poznawczych, czy inaczej mówiąc katów myślenia, a to, jakie są obecne w aktualnym czasie jest zależne od sytuacji, która wymaga myślenia. Operacje te oczywiście mimo wszystko można podzielić na określone kategorie. Inni badacze ludzkiego myślenia dołożyli jeszcze do dwóch podstawowych odmian myślenia – do myślenia analitycznego i syntetycznego abstrahowanie, porównywanie oraz uogólnianie. Współcześnie jednak uważa się, że jest to zdecydowanie za mało, że nasze procesy poznawcze są znacznie bardziej skomplikowane. Jedna z najbardziej popularnych obecnie teorii myślenia zwane jest podejściem informacyjno przetworzeniowym. Wedle tej teorii myślenie to, ogólnie rzecz biorąc, poszukiwanie możliwości rozwiązania problemu, poszukiwanie dowodów, które stwierdzałyby, że możliwości pozwolą na osiągniecie celu oraz oczywiście poszukiwanie celów. Poszukiwanie celów ma miejsce w problemach otwartych, niejasno sprecyzowanych. Wnioskujemy na podstawie tych trzech elementów właśnie. Formułujemy konkluzje na podstawie przesłanek, jakie niosą za sobą możliwości, dowody oraz cele.

Psychologia humanistyczna to, obok psychologii poznawczej oraz psychologii behawioralnej jeden z trzech głównych nurtów w historii psychologii jak dotąd. Psychologia humanistyczna została wypracowana stosunkowo niedawno. Zakłada ona, że człowiek to istota twórcza, zdolna do transgresji, czyli nieustannego przekraczania własnych granic. Jest to najbardziej ludzki obraz człowieka, jaki namalowała do tej pory ta nauka. W psychologii behawioralnej kładzie się nacisk na zachowanie człowieka oraz obserwowalne symptomy jego myśli. EW psychologii poznawczej szczególną role dla psychologa odgrywa to, co dzieje się w mózgu, jest to spostrzeganie człowieka zredukowanego do biologii. Psychologia humanistyczna podkreśla pewną potencjalność w człowieku. Człowiek może rozwijać się w nieskończoność. Dlatego właśnie ta istota zasługuje najbardziej na szacunek.