Myślenie krytyczne przynosi nam ewaluację w naszych poglądach na rzeczywistość, na przedmioty naszych postaw itp. Krytyk a może dotyczyć zarówno naszego sposobu myślenia, jak i wytworów tego myślenia. Oceniamy nie tylko to, jak sami myślimy i jakie są tego efekty, na przykład jak obraz udało nam się namalować, albo co powiedzieć dobrego, ale także oceniamy innych. Dla pracy na przykład adwokata, historyka sztuki, czy policjanta, prokuratora charakterystyczne jest to, że ciągle oni uruchamiają myślenie krytyczne. Kiedy myślimy oceniająco na temat własnych procesów poznawczych, stosujemy metapoznawczy proces myślenia. Proces ten działa na każdym poziomie myślenia – na początku, kiedy definiujemy problem, ewoluujemy jego wartość, sposób jego ujęcia, to, czy jest sens i czy cel rozwiązania problemu jest realny do osiągnięcia. Następnie oceniamy to, czy dobrze dobraliśmy strategie do rozwiązania tego problemu, czy dobrze ułożyliśmy sekwencję myślenia, która jest potrzebna do rozwiązania. Myślenie krytyczne jest różne od twórczego dlatego, że prowadzi ono do zwiększenia prawdopodobieństwa wytworzenia rozwiązania problemu. Myślenie twórcze natomiast doprowadza nas do wytworzenia z problemu nowej idei. Tego typu myślenie jest charakterystyczne dla filozofów. Właśnie idąc na filozofię poświęcamy się krytycznemu podchodzeniu do problemów do rozwiązania. Dlatego są to jedne z najtrudniejszych studiów.

To, czy nasze myślenie jest twórcze, czy nie , zależy od czasu i miejsca, a ściślej mówiąc, od środowiska, w którym żyjemy wygłaszając nasze pomysły, które wymyśliliśmy. Jednym słowem coś naprawdę twórczego to rzecz, która jest dla nas nowa oraz wartościowa, wcześniej niespotykana. Nie jest nią odkrycie samoistne, że trójkąt ma na przykład zawsze dwa kąty ostre, bo ludzie wiedzieli to od dawna. To, że my doszliśmy samodzielnie do takich wniosków to oczywiście myślenie twórcze, jednak efekty takiego myślenia nie są wartościowe dla naszej społeczności. Wartościowymi efektami myślenia jest na przykład wynalezienie czegoś, co byłoby użyteczne, a takę spełniało pewne estetyczne normy. Tak więc podział na myślenie twórcze i nietwórcze, czyli inaczej odtwórcze jest oparty na społecznych przesłankach. Nie każdy przedmiot jest przedmiotem nowym w każdej społeczności.

Człowiek przechodzi w swoim rozwoju przemiany myślenia – zaczyna od myślenia zwanego sensoryczno – motorycznym, a zasadniczo może kończyć na etapie myślenia na przykład post formalnego. Jest to ujęcie w teorii Piageta. Istnieją zresztą różne teorii rozwoju myślenia związanego z etapem rozwoju biologicznego. Najprostszą teorią wydaje sir rozróżnienie w rozwoju myślenia sensorycznego i abstrakcyjnego. Myślenie sensoryczne, a raczej myślenie sensoryczno – motoryczne polega na tym, że przetwarzamy jako niemowlęta tylko te bodźce, które są nam fizycznie dostępne. Na przykład jesteśmy w stanie jedynie odbierać informacje wzrokowe wraz ze słuchowymi oglądając wisząca nam naszym łóżeczkiem grzechotkę. Kiedy ona znika, znika także nasze myślenie o niej. Stopniowo jednak człowiek przechodzi w swoim myśleniu ku tworzeniu pojęć, idei, wyobrażeń. Jest to dojrzała forma myślenia, dziek której możemy dokonywać operacji umysłowych na przedmiotach, które są uwewnętrznione. Nie zachodzi potrzeba manipulowania na przykład zabawką po to, żeby móc wytwarzać jakiekolwiek operacje z nią związane w fazie myślenia wyobrażeniowego, pojęciowego. Myślenie sensoryczno – motoryczne istnieje jedynie w okresie niemowlęctwa i czasami także okresie poniemowlęcym.