Filozofia

Filozofia transcendentalna Kanta

Skrajna większość empiryków negowała poznania, które zawierać miałoby w sobie coś z sądów syntetycznych, racjonaliści natomiast twierdzili całkowicie odwrotnie, szukali oni elementarnych sądów syntetycznych, z których istniałaby możliwość wyniesienia całej wiedzy. Empirycy znajdowali się w błędzie twierdząc, że osoba przeprowadzająca eksperyment występuje tylko i wyłącznie w roli biernego obserwatora. W istocie jest on tym, który tworzyć będzie teorię na bazie przyjętych sądów syntetycznych a dopiero teoria ta będzie dawała mu możliwość dokonywania eksperymentów, czy też późniejszego wykonywania wniosków po ich przeprowadzeniu, czy też zakończeniu. To ona właśnie, teoria, decydowała będzie o tym, co uznane będzie za czysto eksperymentalny fakt, a co odrzucone zostanie bezpośrednio jako proceder zakłócający eksperyment. Racjonaliści natomiast nie potrafi odnaleźć żadnego pewnego sądu syntetycznego, któremu nie można byłoby zaprzeczyć, a ich systemy zawierały szereg sprzeczności wewnętrznych, mających swoje odzwierciedlenie na zewnątrz. Mimo to my sami przyjmujemy jakieś założenia, a więc sądy syntetyczne. Sądów tych jednak nie sposób dowieść empirycznie, możemy je jedynie uznawać na drodze czysto rozumowej, a jedynym rodzajem ich prawdziwości będzie tak zwana prawda konieczna. W tym miejscu przeważnie formułuje się dwa podstawowe pytania, a mianowicie czy metafizyka jest w ogóle możliwą oraz w jaki sposób możliwe jest poznanie, które wypływa bezpośrednio z czystego i niezamąconego rozumu.